dr Paweł Krawiec
Horti Team Paweł Krawiec
ul. Józefowska 35, 24-300 Opole Lubelskie
e-mail: pkrawiec.horti@gmail.com
Lokalizacja doświadczenia i materiał doświadczalny
Badania przeprowadzono w prywatnym gospodarstwie sadowniczym w Karczmiskach k. Opola Lub. w kwaterze borówki wysokiej posadzonej jesienią w 2006r. z sadzonek pojemnikowych trzyletnich rozmnażanych in vitro. Po posadzeniu rośliny zostały zmikoryzowane szczepionką mikorytyczną. Gleba w rzędach roślin była wyściółkowana trocinami. Materiałem doświadczalnym były krzewy borówki wysokiej odmiany `Bluecrop`, posadzone w rozstawie 3,5×0,9m.
Wiosną 2017 roku plantacja została zniszczona przez przymrozki. Uszkodzeniom uległy pąki kwiatowe, kwiaty oraz pędy jednoroczne. W związku z tym w sezonie 2018 kondycja roślin nie była idealna (słaby wzrost w poprzednim sezonie spowodował uzyskanie małej liczby pędów jednorocznych). Dodatkowo w lutym 2018r. zostały uszkodzone pąki kwiatowe przez mrozy.
Plantacja była nawadniana kroplowo. W sezonie 2018r. plantacja była nawadniana co 10-14 dni jednorazową dawką polewową 24-48 m3.
Kwitnienie rozpoczęło się 1.05. a zakończyło 21.05. Zbiory rozpoczęto 27.06. i zakończono 2.08.
Plantację chroniono przeciwko chorobom grzybowym według aktualnego programu ochrony roślin sadowniczych (tab. 1).
Tabela 1. Zrealizowany program ochrony przeciwko chorobom grzybowym i szkodnikom na plantacji borówki amerykańskiej w Karczmiskach w 2018r.
| Data | 11.04 | 17.04 | 23.04 | 4.05 | 10.05. | 23.05. | 1.06 | 20.06. |
| Faza rozwojowa | pękanie pąków | pękanie pąków | rozsypywanie kwiatostanów (różowy pąk) | początek kwitnienia | pełnia kwitnienia | po kwitnieniu | wzrost owoców | wzrost owoców |
| preparaty | Microtiol 80WG 2,5kg/ha | Microtiol 80WG 2,5kg/ha | Switch 62,5 WG 0,8 kg/ha + Decis Mega 0,25 l/ha | Luna Sensation 0,8 l/ha | Switch 62,5 WG 0,8 kg/ha | Switch 62,5 WG 0,8 kg/ha | Luna Sensation 0,8 l/ha | Serenade ASO 6 l/ha |
Tabela 2. Wykonane posypowe nawożenie w kontroli na plantacji borówki amerykańskiej w Karczmiskach w 2018r
| Termin | Produkt | dawka na 1 ha (kg lub L) |
| nawozów | N | P2O5 | K2O | MgO | CaO |
| kwiecień | Rosafert 12-12-17 | 250 | 30 | 30 | 42,5 | 0 | |
| RSM + ASX CaTS | 200+20 | 64 | – | – | – | – |
| Kizeryt 25 MgO | 200 | – | – | | 50 | – |
| maj | siarczan amonu 21-0-0 | 150 | 31,5 | – | – | – | – |
| czerwiec | Unica calcium (14.2-0-24, 12 CaO) | 200 | 28,4 | – | 48 | – | 24 |
| Razem | 154,4 | 30 | 115,5 | 50 | 424 |
Powierzchnia wydzielonej do doświadczenia kwatery rzędów wynosiła 0,30 ha (3 rzędy długości 250 m ). W każdym rzędzie znajdowały się wszystkie badane kombinacje. Doświadczenie założono w układzie bloków losowych w 5 powtórzeniach. Powtórzeniami było losowo wyznaczone w linii rzędów poletka składające się z 2 roślin. Zabiegi wykonywano sadowniczym opryskiwaczem Octopus stosując dawkę cieczy roboczej 500 l/ha.
Badano trzy kombinacje:
1) kontrola – bez zabiegów dolistnych
2) XStress 5x w terminach: rozsypujący się pąk (16.04. – 1,5 L/ha) (fot. 1.), przed kwitnieniem (30.04. – 1,0 L/ha) (fot. 2), pełnia kwitnienia (14.05. – 1,0 L/ha) (fot. 3), po kwitnieniu (23.05. – 1,0 L/ha) (fot.4), przed zbiorem (23.06. – 1,0 L/ha) (fot.5)
3) Biocal + XStress 5x w terminach: rozsypujący się pąk (16.04. – 1,0 L/ha + 1,5 L/ha) (fot. 1.), przed kwitnieniem (30.04. – 1,0 L/ha + 1,0 L/ha) (fot. 2), pełnia kwitnienia (14.05. – 1,0 L/ha + 1,0 L/ha) (fot. 3), po kwitnieniu (23.05. – 1,0 L/ha + 1,0 L/ha) (fot.4), przed zbiorem (23.06. – 1,0 L/ha + 1,0 L/ha) (fot.5)
Fot. 1. Bluecrop 16.04.2018
Fot. 2. Bluecrop 30.04.2018
Fot. 3. Bluecrop 14.05.2018
Fot. 4. Bluecrop 21.05.2018
Fot. 5. Bleucrop 20.06.
Badane cechy
Ocena uszkodzeń po zimie 2017/2018
W celu oszacowania wielkości szkód, wyrządzonych przez falę mrozów na przełomie lutego i marca 2018 roku na plantacji, na początku kwietnia, przeprowadzono lustrację. W tym celu pobierano losowo pąki generatywne, krojono je wzdłuż i oceniano pod binokularem według skali:
0 – brak uszkodzeń
1 – uszkodzone okrywy pąka
2 – uszkodzona podstawa pąka lub oś kwiatostanu
3 – uszkodzone okrywy pąka oraz podstawa lub oś kwiatostanu
4 – całkowite uszkodzenie pąka
Fot. 6. Uszkodzenia pąka kwiatowego w stopniu 1 w skali od 0-4.
Fot. 7. Pąk nie uszkodzony (stopień 0 w skali 0-4)
Wzrost roślinJesienią zmierzono po 10 pędów jednorocznych w krzewie rosnących w górnych częściach pędów wieloletnich oraz na losowo wybranych wieloletnich pędach szkieletowych policzono wszystkie pędy jednoroczne
PlonowaniePlon zbierano i ważono osobno z każdego poletka. Obliczono teoretyczną wielkość plonu z 1 hektara plantacji przyjmując, że na 1 ha posadzono 3174 roślin. Na podstawie uzyskanych wyników obliczono dynamikę dojrzewania owoców i wyrażono ją w procentach w stosunku do całkowitego plonu
Jakość owocówMasa owoców – w czasie zbiorów ważono po 100 owoców z każdego powtórzenia.
Zawartość ekstraktu – cechę określono za pomocą refraktometru w 10 owocach w 5 powtórzeniach z każdej kombinacji po każdym zbiorze.
Jędrność owoców – jędrność owoców oceniono za pomocą cyfrowego jędrnościomierza (Wagner Digital Force One). W pełni zbiorów wykonano pomiar sił (w N) potrzebnych do przebicia skórki (w 25 powtórzeniach) oraz sił potrzebnych do zgniecenia owoców (w 25 powtórzeniach). Powtórzeniem był pojedynczy owoc.
Uzyskane wyniki analizowano statystycznie z zastosowaniem analizy wariancji i przedziałów ufności Tukey’a. Obliczenia wykonano w programie Statistica for Windows wersja 5.5A. Wnioskowanie oparto przy poziomie istotności 5%. W tabelach, średnie różniące się istotnie oznaczono różnymi literami.
WYNIKI
Tabela 4. Plonowanie borówki amerykańskiej odmiany ‘Bluecrop’ w 2018 r. w Karczmiskach
| Kombinacja | data zbioru | suma plonu |
| 27.06 | 02.07 | 06.07 | 09.07 | 13.07 | 17.07 | 20.07 | 23.07 | 30.07 | 02.08 | kg | % do kontroli |
| plon z rośliny (kg) |
| kontrola | 0,06 | 0,54 | 0,98 | 0,65 | 0,56 | 0,36 | 0,27 | 0,18 | 0,19 | 0,06 | 3,84a | 0,0 |
| Xstress+ Biocal | 0,03 | 0,44 | 1,01 | 0,70 | 0,71 | 0,42 | 0,38 | 0,25 | 0,35 | 0,12 | 4,70c | +22,2 |
| Xstress | 0,05 | 0,40 | 1,17 | 0,73 | 0,83 | 0,47 | 0,46 | 0,29 | 0,47 | 0,11 | 4,49b | +16,9 |
| plon z 1 ha (t) |
| kontrola | 0,20 | 1,70 | 3,11 | 2,05 | 1,77 | 1,13 | 0,85 | 0,58 | 0,62 | 0,19 | 12,2a | 0,0 |
| Xstress+ Biocal | 0,11 | 1,35 | 3,23 | 2,31 | 2,43 | 1,47 | 1,30 | 0,93 | 1,31 | 0,47 | 14,9c | +22,2 |
| Xstress | 0,14 | 1,27 | 3,56 | 2,05 | 2,33 | 1,24 | 1,28 | 0,72 | 1,40 | 0,28 | 14,3b | +16,9 |
Tabela 5. Dynamika dojrzewania owoców borówki amerykańskiej odmiany ‘Bluecrop’ w 2018 r. w Karczmiskach
| Kombinacja | data zbioru |
| 27.06 | 02.07 | 06.07 | 09.07 | 13.07 | 17.07 | 20.07 | 23.07 | 30.07 | 02.08 |
| % plonu zebranego w poszczególnych terminach |
| kontrola | 1,6 | 14,2 | 25,7 | 16,8 | 14,3 | 9,3 | 6,8 | 4,7 | 4,9 | 1,5 |
| Xstress+ Biocal | 0,7 | 9,2 | 22,0 | 15,6 | 16,3 | 9,9 | 8,7 | 6,2 | 8,6 | 3,0 |
| Xstress | 0,9 | 8,8 | 25,1 | 14,3 | 16,3 | 8,7 | 8,9 | 5,0 | 10,0 | 1,9 |
| skumulowany plon zebrany w kolejnych terminach zbioru (%) |
| kontrola | 1,6 | 15,8 | 41,6 | 58,4 | 72,7 | 82,0 | 88,8 | 93,5 | 98,5 | 100,0 |
| Xstress+ Biocal | 0,7 | 9,9 | 31,8 | 47,4 | 63,7 | 73,6 | 82,2 | 88,4 | 97,0 | 100,0 |
| Xstress | 0,9 | 9,7 | 34,9 | 49,2 | 65,5 | 74,2 | 83,1 | 88,1 | 98,1 | 100,0 |
Tabela 6. Masa owoców borówki amerykańskiej odmiany ‘Bluecrop’ w 2018 r. w Karczmiskach
| Kombinacja | data zbioru | średnia |
| 27.06 | 02.07 | 06.07 | 09.07 | 13.07 | 17.07 | 20.07 | 23.07 | 30.07 | 02.08 |
| masa 100 owoców (g) |
| kontrola | 228,8 | 192,5 | 193,8 | 162,5 | 180,0 | 177,5 | 172,5a | 161,3 | 176,3 | 138,8 | 178,4 |
| Xstress+ Biocal | 210,4 | 193,8 | 198,8 | 167,5 | 196,3 | 197,5 | 182,5ab | 175,0 | 170,0 | 137,5 | 182,9 |
| Xstress | 217,5 | 193,8 | 202,5 | 177,5 | 185,0 | 186,3 | 200,0b | 177,5 | 158,8 | 135,0 | 183,4 |
Tabela 7. Jakość owoców borówki odmiany ‘Bluecrop’ w 2018 r. w Karczmiskach
| Kombinacja | data zbioru | średnia (%) |
| 27.06 | 09.07 | 13.07 | 17.07 | 20.07 | 23.07 | 30.07 | 02.08 |
| zawartość ekstraktu w owocach (%) |
| kontrola | 10,9 | 11,1 | 10,4 | 10,9 | 11,7 | 12,1 | 12,0 | 12,8 | 11,5 |
| Xstress+ Biocal | 11,5 | 11,0 | 10,2 | 11,5 | 11,3 | 11,6 | 12,9 | 12,0 | 11,5 |
| Xstress | 10,7 | 11,3 | 10,9 | 10,3 | 10,2 | 11,1 | 13,5 | 12,6 | 11,3 |
Tabela 8. Ocena struktury owoców borówki na podstawie pomiaru sił potrzebnych do zmiażdżenia owocu oraz przebicia skórki wykonana 9.07.18r.
| Kombinacja | Siła miażdżenia owocu (N) | Siła przebicia skórki (N) |
| kontrola | 5,0 | 1,4 |
| Xstress+Biocal | 5,1 | 1,6 |
| Xstress | 5,5 | 1,5 |
Tabela 9. Ocena wzrostu roślin odmiany ‘Bluecrop’ w 2018 r. w Karczmiskach
| Kombinacja | Długość pędów (cm) | Liczba pędów jednorocznych na szkieletowym pędzie |
| kontrola | 64,0 | 14,3 |
| Xstress+Biocal | 58,8 | 25,1 |
| Xstress | 53,8 | 25,1 |
Wnioski
- Na uzyskane wyniki miały wpływ warunki meteorologiczne podczas zimy 2017/2018 oraz wiosny 2018. Podczas tegorocznej zimy temperatura powietrza była niestabilna, brakowało również okrywy śnieżnej. Na przezimowanie roślin wpłynęła także mokra i zimna jesień, podczas której spadło łącznie 252,8 mm wody, co stanowi 1/3 rocznej sumy opadów dla Lubelszczyzny (600-700 mm). Grudzień był ciepły, ze średnią temperaturą wynoszącą +2°C. Najniższa temperatura w tym miesiącu wyniosła -3,6°C, natomiast w najcieplejszym dniu osiągnęła +10,4°C. W styczniu występowały wahania temperatur. Od ciepłego początku miesiąca z najwyższą temperaturą +9,2°C następował stopniowy jej spadek. Druga połowa była chłodna z minimalną temperaturą wynoszącą -9,6°C. Natomiast koniec stycznia przyniósł ponownie temperaturę przekraczającą 0°C. Grudzień i styczeń z dodatnimi temperaturami przyczyniły się do rozhartowania roślin. Natomiast w lutym nastąpiło znaczne ochłodzenie. Sytuacja stała się jeszcze bardziej niebezpieczna dla roślin na przełomie lutego i marca. Wówczas nadeszła największa fala mrozów. Przez 10 dni, licząc od 24 lutego utrzymywała się temperatura poniżej -10°C, a 2 marca zanotowano spadek do -19,4°C. Taki spadek temperatury, wraz z niewielką ilością okrywy śnieżnej lub jej brakiem, przyczynił się do poważnych uszkodzeń rozhartowanych już roślin. Po wyjściu borówki z okresu spoczynku ich mrozoodporność ulega całkowitej redukcji. Wówczas krzewy borówki mogą zostać uszkodzone w temperaturze niewiele niższej niż 0°C.
- Ocenę uszkodzeń mrozowych pąków kwiatowych borówki przeprowadzono 4.04.2018 roku. Wszystkie pąki zostały uszkodzone w pierwszym stopniu skali od 0-4. Uszkodzenia tego typu mogą wpływać na zawiązanie owoców, a zwłaszcza ich wzrost. Przy słabo widocznych uszkodzeniach zalążni można spodziewać się zaburzeń we wzroście owoców. W wyniku tego uzyskuje się duże zawiązanie, ale drobne owoce.
- Zbiór owoców borówki w sezonie 2018 trwał około 5 tygodni. Owoce zbierano 10 razy. Pod wpływem zastosowanego programu żywienia pozakorzeniowego istotnie wzrósł plon w obu nawożeniowych kombinacjach. Największy wzrost plonu uzyskano po zastosowaniu mieszaniny Xstress + Biocal +22,2%. Natomiast po pięciokrotnym opryskaniu roślin nawozem Xstress wzrost plonu wyniósł 16,9% w porównaniu do kontroli. Wzrost plonu nastąpił w wyniku pozyywnego wpływu zabiegów na wielkość owoców oraz najprawdopodobniej lepszej regeneracji uszkodzonych pąków w porównaniu do kontroli.
- Wielkość owoców nie różniła się istotnie pomiędzy kombinajcami. Jednak w większości terminów zbioru większe owoce zbierano z obu kombinacji opryskiwanych badanymi preparatami.
- Nie stwierdzono istotnego wpływu badanych programów nawożenia na dynamikę dojrzewania owoców. Jednak wyraźnie widać opóźniający dojrzewanie wpływ preparatu Xstress (połowę zbiorów przekroczono w obu kombinacjach 4 dni później w porównaniu do kontroli).
- Zawartość ekstraktu w owocach nie różniła się istotnie pomiędzy kombinacjami.
- Zastosowany program nawożenia nie wpłynął istotnie na strukturę owoców. Jednak owoce traktowane badanymi produktami były jędrniejsze oraz odporniejsze na uszkodzenia mechaniczne
- Nie stwierdzono istotnych różnic we wzroście między kombinacjami. Jednak zastosowanie preparatu XStress pojedynczo lub w mieszaninie z preparatem Biocal wpłynęło pozytywnie na rozgałęzianie się roślin. W przypadku tej plantacji jest to bardzo korzystne zajwisko ze względu na poważne uszkodzenia pędów w poprzednim sezonie i problemy ze wzrostem.
- Podsumowując należy stwierdzić, że program oprysków mieszaniną Xstress + Biocal lub tylko preparatem Xstress można polecać do regeneracji uszkodzonych przez mróz pąków kwiatowych. Ponadto zabiegi Xstressem oraz Biocalem wpływają korzystnie na wielkość owoców oraz ich strukturę.
Tabela 10. Warunki meteorologiczne od 20.03.2018 do 30.09.2018r. w Karczmiskach
Fot. 8. Kontrola 20.06.
Fot. 9. xStress 20.06.
Fot. 10. XStress + Biocal 20.06.
tym sezonie wykonano zabiegi: BlackJack (fertygacja), Terra-Sorb Radicular (fertygacja) oraz BioCal. Dzisiaj po zbiorze wykonano oprysk preparatem NHCaDelta w dawce 5 l/ ha z dodatkiem Armurox (krzem-produkt w doświadczeniach). Do większości zabiegów dodawano Protector. Również wczesną wiosną zastosowano Polyversum WP. W kolejnych tygodniach planowane są zabiegi z wykorzystaniem Polyversum mające na celu podtrzymanie dobrej ochrony owoców przed patogenami grzybowymi do końca zbiorów (bez okresu karencji) 
Borówka zaatakowana antraknozą
Niezbędny przy stosowaniu Polyversum gdyż chroni zawartego w nim grzyba przed szkodliwym wpływem promieniowanie UV.
