Komunikat XI z dnia 05.08.2015

Poprawa odporności roślin na stres biotyczny poprzez właściwe odżywienie

Optymalne odżywienie roślin jest jednym z podstawowych czynników decydujących o prawidłowej odporności roślin na różne czynniki stresowe, w tym na stres biotyczny (choroby i szkodniki).

Rośliny niedożywione lub jednostronnie przenawożone azotem posiadają bardzo słabą odporność własną na choroby i szkodniki, co jest związane  z gorszym funkcjonowaniem ich naturalnych mechanizmów obronnych. Optymalne odżywienie jest więc kluczem do odporności roślin.

1. Budowa naturalnej odporności roślin od początku wegetacji

Istotną rolę w utrzymaniu prawidłowej odporności roślin na choroby i szkodniki odgrywa prawidłowe zaopatrzenie roślin od początku wegetacji w wapń i mikroskładniki. Wapń jest składnikiem budulcowym stabilizującym i uelastyczniającym strukturę ściany komórkowej, która jest naturalną barierą dla chorób i szkodników. Jeżeli ta bariera jest słaba i nieprawidłowo wykształcona to roślina ma małą zdolność samoobrony.

Na niedobory wapnia narażone są głównie rośliny rosnące na plantacjach o nieuregulowanym odczynie, chociaż wyniki analiz chemicznych wykonanych metodą ogrodniczą często wskazują na niską zawartość tego ważnego makroskładnika nawet przy optymalnym odczynie gleby. Potwierdza to konieczność wykonywania analiz chemicznych umożliwiających oznaczanie w glebie dostępnego dla roślin wapnia.

Typowymi objawami niedoboru wapnia u roślin, są nekrotyczne zasychanie brzegów najmłodszych liści (fot. 1) oraz mięknięcie owoców podczas zbiorów.

Fot 1. Objawy niedoboru wapnia na młodych liściach.

Jeżeli istnieje ryzyko niskiej zawartości wapnia w glebie nawożenie azotem najlepiej jest wykonywać przy użyciu saletry wapniowej (np. YaraLiva Tropicote) zwierającej 26 %CaO lub saletry potasowo-wapniowej (Unika Calcium) zawierającej 12% CaO.

W okresie dorastania owoców należy prowadzić intensywne dokarmianie pozakorzeniowe nawozami zawierającymi wapń, co uzupełni ten makroskładnik w owocach:

• AminoQuelant Ca l∙ha^-1
• Biocal 1 l∙ha^-1
• Fertilider Elite 4 l∙ha^-1

Pierwiastkami mającymi ogromne znaczenie w utrzymaniu naturalnej odporności roślin na stres biotyczny są również mikroskładniki, a zwłaszcza cynk i miedź. Jeżeli na plantacji istnieje ryzyko wystąpienia niedoboru mikroskładników pokarmowych należy prowadzić regularne dokarmianie pozakorzeniowe nawozem uzupełniającym te pierwiastki (np. TerraSorb Complex 0,5-1 l∙ha^-1nie częściej niż co 7 dni).

2. Rola krzemu w utrzymaniu odporności roślin na stres biotyczny

Truskawka jest gatunkiem o wysokim zapotrzebowaniu na krzem, który jest jednym z najważniejszych pierwiastków zwiększających odporność roślin na czynniki stresowe, w tym również na stres biotyczny. Regularne zabiegi dokarmiania pozakorzeniowego nawozem krzemowym wzmacniają mechanicznie części nadziemne roślin oraz indukują wewnątrz roślinne procesy odpornościowe. Jak wykazały badania naukowe kwas ortokrzemowy nanoszony na rośliny w formie oprysku tworzy dodatkową cienką warstwę krzemionki zlokalizowaną tuż pod kutykulą (rys. 1).

Rys. 1. Schemat rozlokowania warstwy krzemionki na częściach nadziemnych roślin dokarmianych kwasem ortokrzemowym (Datnoff i in., 2001).

Warstwa ta stanowi dodatkową barierę istotnie utrudniającą infekcje grzybowe, jak również żerowanie przędziorków i roztoczy. W licznych doświadczeniach potwierdzono, iż stosowanie krzemu w uprawie truskawki istotnie poprawia odporność roślin na szarą pleśń (Botritis cinerea) i mączniaka prawdziwego (Sphaerotheca macularis).

Aby uzyskać optymalny efekt wzmacniająco-ochronny krzem należy nanosić na rośliny kilkukrotnie w trakcie wegetacji aby systematycznie pokrywać nowo rozwijające się części roślin. Dokarmianie nawozem krzemowym należy zatem stosować w bloku złożonym z kilku zbiegów wykonywanych regularnie co 7-10 dni od początku wegetacji.

Proponowane nawozy krzemowe to:

 – Optisil 0,5 l∙ha^-1

– Alkalin K+Si 3-6 l∙ha^-1

– Alkalin KB+Si 1-2 l∙ha^-1

Nawozy Alkalin K+Si oraz Alkalin KB+Si należy stosować bez dodatków innych agrochemikaliów, a w szczególności należy unikać mieszania go z nawozami i preparatami zawierającymi wapń.

3. Rola siarki w utrzymaniu odporności roślin na stres biotyczny

Pierwiastkiem którego nie może zabraknąć roślinom w okresie intensywnego przyrostu masy jest także siarka. Ten ważny makroskładnik pokarmowy niezbędny do prawidłowej biosyntezy białek jest również istotnym czynnikiem poprawiającym odporność roślin na stres biotyczny. Przede wszystkim należy pamiętać o właściwościach biobójczych siarki, które są od lat znane plantatorom truskawki i wykorzystywane zarówno do ograniczania presji chorobowej (np. mączniaka) jak i populacji szkodników (np. przędziorków).

Należy pamiętać, iż prawidłowe zaopatrzenie roślin w siarkę usprawniając biosyntezę białek, istotnie zmniejsza w komórkach ilość niskocząsteczkowych połączeń azotowych będących głównym czynnikiem sprzyjającym infekcjom chorobotwórczym.

Siarkę dostarcza się roślinom wraz z nawożeniem dokorzeniowym (np. wysiewając siarczan potasu, siarczan magnezu) jednak aniony siarczanowe są łatwo wypłukiwane poza zasięg korzeni przez opady. Pierwiastek ten należy zatem uzupełniać poprzez dokarmianie pozakorzeniowe jednym z nawozów siarkowych. Aby uzyskać zadowalające efekty najlepiej jest wykonać 2-3 zabiegi dokarmiania pozakorzeniowego nawozem siarkowym w odstępie 10-14 dni rozpoczynając od początku wegetacji.

Stosując dokarmianie siarką należy pamiętać aby zabieg wykonać w temperaturze poniżej 20°C i wilgotności powietrza powyżej 60%. Stosowanie dokarmiania nawozami siarkowymi w wysokich temperaturach (powyżej 25°C) i przy obniżonej wilgotności powietrza może spowodować wystąpienie fitotoksyczności (fot. 2).

Fot. 2. Uszkodzenia liści na malinie przez nawóz siarkowy zastosowany w wysokiej temperaturze i przy małej wilgotności powietrza (Krawiec, 2014).

Dr hab. Zbigniew Jarosz

Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie