Szkodniki systemu korzeniowego truskawek
Kilkuletni cykl uprawy truskawki sprzyja systematycznemu wzrostowi liczebności populacji szkodników glebowych, które bardzo często występują na plantacjach już od momentu ich założenia. Nie bez znaczenia są również notowane w ostatnich latach w naszym kraju coraz cieplejsze zimy, które umożliwiają przeżycie znacznej większej liczbie owadów. Na wzrost znaczenia tej grupy szkodników wpłynęła także stale zmniejszająca się liczba zarejestrowanych do ich zwalczania preparatów.
Do najczęściej występujących szkodników glebowych, stanowiących lokalnie duży problem na plantacjach truskawek należą głownie różne gatunki z rzędu chrząszcze: opuchlaki, pędraki i drutowce. Na korzeniach truskawki znajdziemy żerujące stadia larwalne tych owadów. Chociaż należą one do tej samej grupy szkodników, ich wygląd jest bardzo zróżnicowany i łatwo je od siebie odróżnić.
Opuchlaki
Rząd: chrząszcze (Coleoptera),
Rodzina: ryjkowcowate (Curculionidae)
Opuchlak rudonóg (Otiorhynchus ovatus)
Opuchlak truskawkowiec (Otiorhynchus sulcatus)
Opuchlak chropawiec (Otiorhynchus raucus)
Opuchlak lucernowiec (Otiorhynchus ligustici)
Na plantacjach truskawek wystąpić mogą wszystkie wymienione gatunki opuchlaków, jednak wśród nich coraz częściej notowany jest opuchlak truskawkowiec. Wszystkie gatunki opuchlaków mają podobny sposób żerowania i uszkadzania roślin.
Larwy opuchlaków są beznogie, koloru białego często wielkość ich ciała osiąga około 1 cm (Fot.1). Zwykle w strefie korzenionej roślin spotykamy kilka, a nawet kilkanaście larw. Żywią się tkanką korzeni, co prowadzi do osłabienia roślin i ich placowatego wypadania. U większości spotykanych na plantacjach gatunków zimują stadia larwalne (o. rudonóg, o. truskawkowiec, o. lucernowiec) i ich żerowanie na systemie korzeniowym rozpoczyna się już wczesną wiosną. W uprawach pod osłonami zimować mogą również osobniki dorosłe.
Fot. 1. Beznogie larwy opuchlaków – żyją w glebie żerując na korzeniach (Fot. E. Górska-Drabik)
Pomimo tego, że omawiane gatunki zaliczane są do tzw. szkodników glebowych na roślinach możemy równocześnie obserwować uszkodzenia części nadziemnych powodowane przez dorosłe chrząszcze. Dosyć łatwo można rozpoznać charakterystyczne wygryzienia, które powodują. Są to głębokie wżery w tkankę liścia, rozpoczynające się od brzegów (Fot.2). Chrząszcze uszkadzają również pąki i cieńsze pędy truskawek. Cechą charakterystyczną dorosłych opuchlaków jest brak zdolności do lotu, gruby krótki ryjek, którym zakończona jest głowa oraz ciało pokryte szarymi, krótkimi włoskami. Spotkać możemy je na plantacjach od czerwca do września.
Fot. 2. Liść uszkodzony przez postacie dorosłe opuchlaków (Fot. K. Golan)
Pędraki
Rząd: chrząszcze (Coleoptera)
Rodzina: poświętnikowate (Scarabaeidae)
Chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha)
Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola)
Guniak czerwczyk (Risottrogus solstitialis)
Charakterystyczne rogalikowato wygięte, białokremowe larwy posiadające dużą wyraźnie zaznaczoną, ciemniejszą głowę i trzy pary silnych nóg tułowiowych są pospolicie znane jako pędraki. Dużym zagrożeniem ze strony tych szkodników jest fakt, że mają one długi cykl rozwojowy, który w przypadku chrabąszcza majowego trwa 4 lata. Oznacza to, że pędraki pozostają w jednym miejscu przez kilka lat i mogą całkowicie zniszczyć rośliny. Należy wspomnieć, że w 2015 roku miał miejsce masowy wylot chrabąszcza majowego i rozpoczął się od nowa ich cykl życiowy. Więc w kolejnych 2 latach możemy spodziewać się narastającego problemu i bardziej wyraźnych, negatywnych efektów żerowania larw, ponieważ żarłoczność pędraków wraz z wiekiem wzrasta.
Postacie dorosłe pojawiają się na plantacji w różnych terminach. Najłatwiej zobaczyć je w dni słoneczne i ciepłe, uaktywniają się w porze popołudniowej. Jako pierwsze, już pod koniec kwietnia można zaobserwować latające gromadnie chrząszcze chrabąszcza majowego (Fot.3), a kolejno pojawiają się ogrodnica niszczylistka (koniec maja) i guniak czerwczyk (czerwiec).
Fot. 3. Dorosły osobnik chrabąszcza majowego i ogrodnicy niszczylistki (Fot. E. Górska-Drabik)
Chrząszcze żerują na liściach truskawek i innych roślin, początkowo szkieletują liście, a kolejno wygryzają je, osłabiając w ten sposób rośliny. Niekiedy dorosłe osobniki mogą żerować na kwiatach i owocach truskawek. W ostatnich latach dosyć licznie na niektórych plantacjach obserwuje się ogrodnicę niszczylistkę. Chrząszcz ten nie tylko żeruje na liściach, ale preferuje pąki kwiatowe i kwiaty truskawek. Wygryza płatki kwiatowe, niszczy pręciki i wnętrze kwiatów, osłabiając w ten sposób kwitnienie i wpływając negatywnie na owocowanie roślin.
Drutowce
Rząd: chrząszcze (Coleoptera)
Rodzina: sprężykowate (Elateridae)
Osiewnik rolowiec (Agriotes lineatus)
Na systemie korzeniowym możemy zaobserwować walcowatego kształtu larwę, pokrytą twardym schitynizowanym oskórkiem, która z tego powodu jest pospolicie nazywana drutowcem (Fot. 4). Podobnie jak pędraki, drutowce pełny swój cykl rozwojowy przechodzą w ciągu kilku lat (osiewnik rolowiec – 5 lat). Larwy żerują w szyjce korzeniowej i na korzeniach truskawki i innych roślin, drążąc w nich wąskie korytarze i doprowadzając do zasychania, osłabienia a nawet śmierci roślin.
Fot. 4. Larwa chrząszcza z rodziny sprężykowatych pospolicie nazywana drutowcem na korzeniach truskawki (Fot. A. Zwierzyński)
Postacie dorosłe są obecne na plantacjach od końca maja, nie powodują jednak szkód na roślinach. Ich żerowanie ma miejsce na nadziemnych częściach roślin, są to nie mające większego znaczenia niewielkie wyżerki i uszkodzenia liści. Niekiedy postacie dorosłe mogą uszkadzać kwiaty, jednak żer ten również nie ma zazwyczaj ekonomicznego znaczenia.
Szkodliwość szkodników glebowych
Niszczenie przez stadia larwalne (pędraki, drutowce i opuchlaki) systemu korzeniowego objawia się pogarszającym się stanem części nadziemnych roślin. Pierwszym, widocznym objawem żerowania jest utrata wigoru, gwałtowne więdnięcie, a często placowe zasychanie wielu roślin. Drutowce mogą również uszkadzać owoce, wgryzając się do nich. Larwy szkodników glebowych często wędrują na plantacjach wzdłuż rzędów, powodując zamieranie sąsiadujących ze sobą roślin. Pędraki i drutowce są szczególnie groźne na najmłodszych plantacjach, szczególnie, w pierwszym roku po założeniu, natomiast opuchlaki największe szkody wyrządzają na plantacjach starszych. W przypadku tych szkodników ich występowaniu sprzyja zachwaszczenie plantacji. Obecność i żerowanie larw na korzeniach roślin może stać się przyczyną zamierania nawet ponad 90% roślin.
Monitoring plantacji
W lustracji pola na obecność szkodników glebowych należy skontrolować 2m2 powierzchni pola, poprzez pobranie prób gleby z 32 dołków (o wymiarach 25 x 25 x30 cm -głębokość).
Próg zagrożenia
Zagrożeniem dla roślin jest obecność 1 pędraka lub drutowca oraz 10 larw opuchlaków
Zwalczanie
Obecnie nie ma zarejestrowanych środków umożliwiających zwalczanie żerujących w glebie pędraków i drutowców. Możliwe jest zwalczanie osobników dorosłych i larw opuchlaków po zbiorze owoców opryskując rośliny i glebę pod nimi za pomocą preparatu Mospilan 20 SP w dawce 0,3 kg/ha.
Aby zapobiec występowaniu szkodników glebowych niezwykle ważne jest odpowiednie przygotowanie podłoża przed założeniem plantacji i wysadzaniem roślin. Pamiętajmy również o tym, aby nie sadzić truskawek po sobie, przez okres co najmniej czterech lat.
Przeprowadzone odpowiednie zabiegi agrotechniczne takie jak: głęboka orka i kilkakrotna uprawa gleby na przykład przy użyciu brony, brony talerzowej, kultywatora lub glebogryzarki zniszczą występujące w glebie stadia rozwojowe, a stosowany właściwy przedplon (gryka, zboża, rzepak, rzepik, gorczyca, aksamitka niska, rośliny bobowate i niektóre warzywa korzeniowe), będzie negatywnie wpływał na te szkodniki.
Powinniśmy uświadomić sobie, że w przypadku tych szkodników ich zwalczanie jest znacznie trudniejsze aniżeli działania profilaktyczne.
dr hab. Katarzyna Golan, Dr hab. Edyta Górska-Drabik
Katedra Entomologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
