Komunikat XXIV z dnia 18.08.2015
Zalecenia na okres upałów.
W okresie niespotykanych dotąd upałów rośliny cierpią na stres termiczny, związany z przegrzaniem wewnątrzkomórkowym oraz stres świetlny (solarny) związany z intensywną operacją słońca (fot.1). Na plantacjach pozbawionych możliwości nawadniania dodatkowo uwidacznia się stres związany z niedoborem wody.
Fot. 1. W pełnym nasłonecznieniu temperatura powietrza wokół roślin dochodzi do 60ºC, a wilgotność spada do kilku procent.
Każdy rodzaj stresu powoduje wzrost stężenia w komórkach roślin wolnych rodników tlenowych, które działają destrukcyjnie na struktury i funkcjonowanie organów roślinnych.
Początkowymi objawami stresu świetlnego oraz termicznego u truskawki są fioletowo-purpurowe przebarwienia na liściach i ogonkach liściowych będące wynikiem zwiększonej produkcji i kumulacji barwników ochronnych (antocyjanów). W skrajnych sytuacjach dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia tkanek objawiającego się nekrotycznym zamieraniem (fot. 2).
Fot. 2. Uszkodzenie blaszki liściowej w wyniku zbyt intensywnego nasłonecznienia (tzw. poparzenia słoneczne).
Fot. 3. Uszkodzenia blaszki liściowej z powodu niedoboru wilgoci w glebie.
Nawadnianie
W okresie upałów i intensywnego nasłonecznienia należy zapewnić roślinom optymalną wilgotność środowiska korzeniowego, co zmniejszy poziom stresu związany z niekorzystnymi warunkami pogodowymi. Początkowym objawem niedoboru wilgoci u truskawki jest więdnięcie roślin, które zakłóca ich prawidłowe funkcjonowanie. W skrajnych przypadkach dochodzi do uszkodzenia tkanki w wyniku odwodnienia, co się objawia nekrotycznym zamieraniem blaszki liściowej (fot. 3). Przy temperaturze dochodzącej w dzień do 38 ºC, a nocą sięgającej 20 ºC dobowa ewapotranspiracja, czyli ubytek wody spowodowany parowaniem z gleby i wytranspirowaniem przez rośliny, może wynosić nawet 4-5 mm. Ilość wody stosowanej do nawadniania plantacji powinna zatem uzupełniać te straty jednak z uwzględnieniem rodzaju gleby (zawartość próchnicy, części spławianych) i sytemu uprawy. W przybliżeniu jednorazowa dawka polewowa powinna wynosić 25-40 metrów sześciennych wody na hektar. Częstotliwość nawadniania należy również dopasować do specyfiki posiadanej gleby tak, aby utrzymać optymalną wilgotność ryzosfery, a jednocześnie nie doprowadzić do „zalania” systemu korzeniowego.
Fertygacja
W okresie wysokich temperatur i niedoboru opadów atmosferycznych pożywkę uzupełniającą składniki pokarmowe należy stosować w minimalnym stężeniu (EC poniżej 1,5), stale kontrolując przewodność elektryczną w środowisku korzeniowym roślin. W przypadku skokowego wzrostu EC w ryzosferze należy okresowo zrezygnować z fertygacji stosując kolejno 2-3 cykle nawadniania.
Ponadto w okresie upałów i intensywnego nasłonecznienia należy zwiększyć zawartość wapnia w pożywce, gdyż jest to jeden z najważniejszych pierwiastków niwelujących stres wewnątrz roślinny.
Należy pamiętać, iż przy okresowych wahaniach wilgotności ryzosfery pojawiają się poważne problemy z pobieraniem i dystrybucją wapnia w roślinach. Objawem niewłaściwego zaopatrzenia roślin w wapń jest charakterystyczne zasychanie brzegów liści (fot. 4).
Fot. 4. Charakterystycznym objawem problemów w pobieraniem i dystrybucją wapnia jest zasychanie brzegów najmłodszych liści.
Na plantacjach owocujących (np. truskawki powtarzającej), należy jednocześnie utrzymać wysoki poziom potasu w pożywce, będącego pierwiastkiem niezbędnym do uzyskania prawidłowej wielkości i jakości owoców oraz w miarę możliwości obniżyć zawartość siarczanów.
Dokarmianie pozakorzeniowe
W okresie upałów, gdy temperatura powietrza w dzień przekracza 35ºC (w słońcu dochodząc do 60-70º), a wilgotność często nie przekracza 20%, nie należy wykonywać zabiegów dokarmiania pozakorzeniowego, gdyż grozi to uszkodzeniem blaszki liściowej w wyniku fitotoksyczności.
Gdy tylko temperatury obniżą się do poziomu umożliwiającego wykonanie zabiegów dokarmiania pozakorzeniowego (poniżej 25ºC) rośliny należy wzmocnić stosując zabieg niwelujący stres:
– Mocznik 2-3 kg na 1000 litr wody + Phos 60 1,5 litra na ha
Po 6-7 dniach należy wykonać zabieg zwiększają odporność blaszki liściowej na stres termiczny i świetlny stosując zabieg z użyciem nawozu krzemowego np.:
– Mocznik 2-3 kg na 1000 litr wody + Optisil 0,5 litra na ha
W przypadku konieczności zintensyfikowania wydajności fotosyntezy po kolejnych 6-7 dniach można wykonać dokarmianie pozakorzeniowe:
– Mocznik 2-3 kg na 1000 litr wody + AminoQuelant Mg 2 litry na ha
Ochrona ryzosfery przed przegrzaniem
W nasadzeniach ściółkowanych czarną folią lub włókniną może dochodzić okresowego przegrzania środowiska korzeniowego, co skutkuje zmniejszeniem wydajności lub nawet uszkodzeniem sytemu korzeniowego roślin. Aby zmniejszyć ryzyko związane z przegrzaniem korzeni nie wolno dopuścić do przesuszenia gleby. Dobrym rozwiązaniem jest również rozłożenie słomy na czarnym materiale ściółkującym (fot. 5), co zmniejsza ryzyko przegrzania korzeni.
Fot. 5. Rozłożenie słomy na czarnej folii lub agrotkaninie zmniejsza ryzyko przegrzania systemu korzeniowego.
Dr hab. Zbigniew Jarosz
Katedra Uprawy i Nawożenia
Roślin Ogrodniczych
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie