Komunikat IX z dnia 05.05.2015
Kwieciak malinowiec i zwójki liściowe
- Kwieciak malinowiec
Wśród owadów uszkadzających części nadziemne truskawki, do najczęściej występujących należy kwieciak malinowiec (fot. 1). Na plantacjach występuje co roku, a w okresie przed kwitnieniem stanowi duże zagrożenie dla roślin. Wyrządzane przez niego uszkodzenia mogą wynosić ponad 50% pąków kwiatowych.
Fot. 1. Kwieciaki pojawiają się jeszcze przed kwitnieniem truskawek, ze względu na małe rozmiary ciała trudno je zauważyć (fot. A. Zwierzyński).
Fot. 2. Kwieciak malinowiec na pąku kwiatowym. Bbok zaznaczony strzałką, pąk kwiatowy z podgryzioną przez samice szypułką (fot. A. Zwierzyński).
Na plantacji pierwsze pojawiające chrząszcze mogą być obserwowane na liściach w drugiej połowie kwietnia. Są to ciemno zabarwione chrząszcze o niewielkich rozmiarach ciała (ok. 3mm dł.) (fot. 1). Wychodzą one z miejsc, w których zimowały gdy temperatura powietrza ustali się na poziomie około 12oC. Początkowo żerują one na liściach wygryzając w nich niewielkie dziurki. Właściwe uszkodzenia powodują samice kwieciaka, nawet dwa tygodnie przed kwitnieniem truskawek, w okresie gdy składają jaja do środka jeszcze nierozwiniętych pąków kwiatowych, a dodatkowo podgryzają szypułkę kwiatu (fot. 2 i 3). Tak uszkodzone pąki brązowieją, więdną i nie rozwijają się. Szypułka zasycha, a nierozwinięte pąki zwisają ku dołowi. W ich wnętrzu rozwijają się larwy kwieciaków (rozwój trwa około 3 tygodni). Gatunek ten ma również drugie pokolenie, które pojawia się pod koniec czerwca, jednak nie jest ono szkodliwe.
Aby odpowiednio wcześnie ocenić zagrożenie bardzo ważny jest prawidłowo przeprowadzony monitoring.
Fot. 3. Widoczne uszkodzenia szypułki kwiatów (fot. K. Budzianowski).
Monitoring plantacji
Lustrację plantacji należy przeprowadzić przed kwitnieniem i na początku kwitnienia truskawki pobierając cztery próby po 50 kwiatostanów (strząsać chrząszcze z losowo wybranych kwiatostanów na podstawioną płytkę).
Aby uniknąć uszkodzeń powodowanych przez tego szkodnika przede wszystkim nie powinno się zakładać plantacji obok zasiedlonych upraw truskawki i maliny.
Próg zagrożenia
Próg zagrożenia stanowią 2 chrząszcze na 200 kwiatostanów. Ważnym sygnałem obecności szkodnika są również wygryzione przez osobniki dorosłe dziurki w liściach lub zwisające na podgryzionej przez samice kwieciaka szypułce pąki.
Należy pamiętać, że poważniejsze uszkodzenia kwieciaki wyrządzają na odmianach wczesnych i średnio-wczesnych. Do odmian podatnych, chętnie zasiedlanych przez kwieciaka malinowca należą: Elkat, Elsanta, Kastor, Kent, Onebor, Polka, Pegasus, Seal, Tenira, Vega.
Zwalczanie
W celu zminimalizowania szkód wywołanych żerowaniem szkodnika zabieg chemiczny należy wykonać przed kwitnieniem, w okresie gdy kwiatostany zaczynają się rozluźniać i pojawiają się pojedyncze pąki kwiatowe. W programie ochrony roślin do zwalczania kwieciaka na truskawkach zalecane są:
MOSPILAN 20 SP 0,2 kg\ha + SPUR 0,1 l\ha lub DECIS MEGA 50 EW 0,25 l\ha + SPUR 0,1 l\ha
- Gąsienice motyli – zwójkówki
Zwójkówki liściowe, wśród których najczęściej notuje się cztery gatunki: zwójkę poziomeczkę, zwójkę truskaweczkę, zwójka jabłoneczkę jesienną oraz zwójkę złocienióweczkę, nie stanowią z reguły większego zagrożenia. Lokalnie jednak szkodliwość tej grupy owadów może być bardzo duża, zwłaszcza wtedy, gdy uszkadzane są owoce. Niewielkie, kilkunastomilimetrowe gąsienice zwójkówek (fot. 4), pojawiają się niekiedy bardzo wcześnie i żerują głównie na liściach (fot. 4). Początkowo zeskrobują tkankę miękiszową liścia (fot. 5), później wygryzają w nich dziury i tworzą oprzęd świadczący o obecności szkodnika (fot. 6 i 7). Mogą uszkadzać także kwiaty oraz dojrzewające owoce. Z tego względu należy zwrócić na nie uwagę przy okazji lustracji plantacji pod kątem występowania innych szkodników.
Fot. 4. Żerująca gąsienica zwójkówki (fot. E. Górska-Drabik).
Zwalczanie
Obecnie nie ma zarejestrowanych środków do zwalczania tej grupy owadów w uprawie truskawki, jednak podobnie jak w przypadku szkodników o mniejszym znaczeniu gospodarczym liczebność ich populacji ograniczana jest przy okazji zastosowania zabiegów zwalczających chrząszcze kwieciaka malinowca. Zwykle zwalczanie konieczne jest na plantacjach, na których w roku poprzednim gąsienice uszkadzały owoce. Gąsienice tych owadów żerują pod osłoną oprzędu, najczęściej w zwiniętych liściach, dlatego zabiegi wyżej wymienionymi insektycydami należy wykonać bardzo dokładnie, a w przypadku ich liczniejszego występowania zabieg należy powtórzyć. Skuteczność zabiegów jest wyższa, jeśli przeprowadzimy je zanim gąsienice oprzędą liście.
Fot. 5. Uszkodzenie blaszki liściowej przez gąsienice (fot. K. Golan).
Fot. 6. Uszkodzenie blaszki liściowej i oprzęd gąsienicy w miejscu żerowania (fot. K. Golan).
Fot. 7. Liść truskawki, uszkodzony przez zwójkę liściową. Zazwyczaj zwójki nie są problemem na plantacji truskawek, lecz lokalnie mogą powodować większe uszkodzenia liści (fot. A. Zwierzyński).
dr hab. Katarzyna Golan, dr hab. Edyta Górska-Drabik
Katedra Entomologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
