Opis obiektów przechowalniczych dla zebranych jabłek.
Jak długo można przechowywać jabłka?
Okres przechowywania jabłek jest uzależniony od odmiany, od występowania chorób przechowalniczych oraz duży wpływ ma zastosowana technologia przechowywania.
Technologie przechowywania
Przechowalnia, chłodnia z normalną i chłodnia z kontrolowaną atmosferą to podstawowe technologie stosowane w Polsce do przechowywania jabłek.
Przechowalnia to pomieszczenie bez urządzeń chłodniczych, w którym regulacja warunków przechowywania odbywa się tylko dzięki systemowi nawiewu zewnętrznego powietrza. Wadą tej technologii jest z reguły zbyt wysoka temperatura powietrza we wrześniu i październiku, co uniemożliwia szybkie schłodzenie owoców po zbiorze, a jest to podstawowy warunek utrzymania wysokiej jakości owoców.
Chłodnie to obiekty wyposażone w urządzenia chłodnicze dzięki którym jest pełna kontrola temperatury przechowywania. W zależności od konstrukcji komory i jej wyposażenia w chłodniach możemy zastosować następujące technologie: atmosfera normalna (NA), modyfikowana (MA), standardowa kontrolowana (KA), czy niskotlenowa (ULO) oraz technologie o bardzo niskim stężeniu tlenu (poniżej 0,8%). Każda z technologii ma swoje zalety i wady. Niezbędne jest właściwe przeszkolenie operatora, aby przechowywane owoce miały zadawalającą jakość i nie zostały zniszczone.
Jeśli chcemy, aby jabłka przetrwały okres przechowywania to przede wszystkim trzeba poznać zasady funkcjonowania wyżej wymienionych technologii, wymagania dla owoców i zainstalowanych urządzeń. Przechowalnia ma najmniej wymagań odnośnie optymalizacji terminu zbioru i ma najkrótszy okres przechowywania. Można w niej przechowywać niektóre odmiany jabłek (np. ‘Idared’) przez okres nie przekraczający kilku tygodni. Im nowsza technologia tym wymagania odnośnie stopnia dojrzałości jabłek, szybkości załadunku i schłodzenia owoców, warunków przechowywania (temperatura, wilgotność względna i skład atmosfery) oraz wiedzy obsługi znacznie wzrastają. Odpowiednia wiedza na temat posiadanego sprzętu i umiejętnie wykorzystywanie pozwala na osiągnięcie sukcesu.
Choroby jabłek związane z długim okresem przechowywania
Rozpad starczy, plamistość Jonatana i oparzelizna powierzchniowa należą do najczęstszych chorób fizjologicznych związanych z nadmiernym wydłużaniem okresu przechowywania. Rozpad starczy związany jest z przejrzewaniem owoców. Najszybciej pojawia się na owocach, których dojrzałość w momencie zbioru zdecydowanie odbiegała od optymalnej. Charakterystycznymi objawami rozpadu są zbrązowienia miąższu, który staje się suchy i kaszowaty. Często zmianom w miąższu towarzyszą przebarwienia skórki. Opóźnione schładzanie jabłek po zbiorze i przechowywanie ich w wyższej niż optymalna temperaturze przyśpiesza pojawienie się pierwszych oznak choroby. Zdecydowanie najszybciej można je zauważyć w przechowalni, nieco później w chłodni NA, a najpóźniej w KA.
Poza temperaturą za opóźnienie procesu starzenia się owoców odpowiadają także: niskie stężenie tlenu, podwyższone stężenie dwutlenku węgla, i 1-MCP (w Polsce dopuszczony do stosowania w przechowalnictwie jabłek preparat SmartFresh).
Plamistość Jonatana to plamki na powierzchni przejrzewających owoców. Bardzo często pojawiające się na przejrzewających owocach odmiany ‘Idared’. Chociaż do niedawna odmiana ta była uważana za bezproblemową w przechowywaniu, to ostatnie lata pokazały, że pojawiające się na jabłkach oznaki choroby w chłodniach z normalną atmosferą wskazują, że jak każda odmiana ma swoje wymagania. Przechowywanie owoców w warunkach KA oraz pozbiorcze traktowanie preparatem SmartFresh istotnie opóźnia rozwój choroby. Przechowując jabłka odmiany ‘Idared’ w KA należy pamiętać o jej podatności na uszkodzenia zbyt wysokim stężeniem CO2.
Oparzelizna powierzchniowa to choroba, której charakterystyczne objawy pojawiają się przy nadmiernym wydłużaniu okresu przechowywania. Podatność owoców na tę chorobę jest ściśle powiązane z odmianą, warunkami sezonu wegetacyjnego i terminem zbioru. Owoce zebrane przed osiągnięciem optymalnej dojrzałości, opóźnione ich schłodzenie, przechowywane w zbyt wysokiej wilgotności względnej powietrza i przy złej cyrkulacji powietrza w komorze to czynniki wpływające na powstanie choroby. Ciepła i sucha pogoda podczas wegetacji i niska zawartość wapnia w owocach również zwiększają podatność owoców na oparzeliznę powierzchniową. Brak chemicznych metod zapobiegania chorobie powoduje, że w niektórych sezonach straty z nią związane są bardzo dotkliwe. Nowoczesne technologie z bardzo niskim stężeniem tlenu w atmosferze, jak również pozbiorcze traktowanie jabłek preparatem SmartFresh istotnie ogranicza występowanie choroby. Kontrola owoców podczas przechowywania to jedyny, praktyczny sposób na zminimalizowanie strat.
Uszkodzenia owoców związane z nieprawidłowymi warunkami przechowywania
Zbyt wysoka temperatura przechowywania przyspiesza dojrzewanie jabłek, a zbyt niska powoduje powstawanie uszkodzeń chodowych. Znacznie częściej podczas przechowywania w warunkach KA występuje problem uszkodzeń owoców zbyt wysokim stężeniem CO2 i zbyt niskim O2. W przypadku uszkodzeń dwutlenkowych miąższ ulega zbrązowieniu, pozostając jędrnym i soczystym. W zaawansowanym stadium choroby w miąższu pojawiają się charakterystyczne dziury, tzw. kawerny. Na uszkodzenia tego typu narażone są szczególnie owoce zebrane z zbyt zaawansowanej dojrzałości. Niekiedy uszkodzenia nadmiernym stężeniem dwutlenku węgla pojawiają się również na skórce owoców. Zmiany te z kolei zauważane są znacznie częściej na owocach zebranych przed osiągnięciem optymalnej dojrzałości. Wielkość strat spowodowanych tego typu uszkodzeniami nie jest ściśle powiązana z długością okresu przechowywania. Dochodzi do nich najczęściej na jego początku, a zależą głównie od zastosowanej technologii. Brak kontroli warunków przechowywania może prowadzić do uszkodzeń zbyt niskim tlenem, którego deficyt powoduje rozpoczęcie procesów fermentacji i nieodwracalne uszkodzenia owoców.
Zmiany jakościowe podczas przechowywania jabłek
Niezależnie od zastosowanej technologii, podczas przechowywania będzie następował stopniowy spadek kwasowości oraz jędrności jabłek. Najszybciej proces ten nastąpi w przechowalni, wolniej w NA, a najwolniej w nowoczesnych niskotlenowych atmosferach. Istotne spowolnienie tych niekorzystnych procesów uzyskujemy po zastosowaniu po zbiorze jabłek preparatu zawierającego 1-MCP. Ważne jest, aby podczas przechowywania śledzić zmiany jakościowe, ponieważ te cechy odgrywają coraz większą role w handlu.
Podsumowując, nowe technologie dają możliwość znacznie dłuższego przechowywania owoców. Od operatorów zależy, czy dokładnie zapoznają się z możliwościami sprzętu, aby go w pełni wykorzystać.
